این روزها سرویس‌های پیام‌رسان در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال می‌توانیم به «وی‌چت» (WeChat) اشاره کنیم که میلیاردها دلار در آن رد و بدل می‌شود. اما آیا یک سرویس پیام‌رسان می‌تواند در زمینه‌ی ارز دیجیتال به موفقیت برسد؟ «پاول و نیکلای دورف» (Pavel and Nikolai Durov)، دو برادری که تلگرام را تأسیس کردند، قصد انجام چنین کاری را دارند. اگر این دو برادر موفق شوند، بلندپروازی آن‌ها کم‌وبیش منجر به ایجاد معادلی دیجیتال برای یک سیستم اقتصادی مستقل خواهد شد.

برادران بلندپرواز

تاکنون، تمام تلاش‌ها برای تبدیل بیت کوین و سایر انواع ارز دیجیتال به یک نوع روش پرداخت همگانی و بی‌دردسر، به در بسته خورده است. از جمله دلایل این شکست‌ها می‌توان به کارمزد بالای تراکنش‌ها و نیاز به زمان زیاد برای پردازش اشاره کرد. حتی اگر اکوسیستم بیت کوین، اتریوم یا هر ارز دیجیتالی دیگری بتواند مشکلات مقیاس‌پذیری را حل کند، به دلیل تعداد پایین کاربران، خرده‌فروش‌های بزرگ جذب این اکوسیستم‌ها نخواهند شد. در این میان ایده‌ای که برادران دورف قصد دارند آن را از طریق بزرگ‌ترین «عرضه‌ی اولیه‌ی پول دیجیتالی» (ICO) تا کنون آزمایش کنند، ایجاد یک ارز دیجیتالی برای اکوسیستمی است که از قبل حدود ۱۷۰ میلیون کاربر فعال دارد. بر اساس تخمین مدیران تلگرام، این رقم در سه‌ماهه‌ی اول سال جاری میلادی به حدود ۲۰۰ میلیون کاربر می‌رسد.

این اقدام تلگرام، بزرگ‌ترین عرضه‌ی اولیه‌ی پول دیجیتالی محسوب می‌شود و به همین خاطر توجه زیادی را جلب کرده است. پاول دورف طرفدار آزادی‌های فردی است و برنامه‌های او برای ایجاد «شبکه‌ی باز تلگرام» یا به اختصار TON را می‌توان به‌عنوان طرح کلی ایجاد یک ملت دیجیتالی به‌حساب آورد. ملتی که اعضای آن را کاربران تلگرام تشکیل خواهند داد.

بنا به وعده‌ی نیکلای دورف، مغز متفکر تلگرام و شبکه‌ی اجتماعی Vkontakte، «بلاک‌چین» (blockchain) تلگرام کاملا مقیاس‌پذیر و پرسرعت خواهد بود. البته در اسنادی که تلگرام منتشر کرده، توضیحات دقیقی در مورد نحوه‌ی ایجاد این اکوسیستم ذکر نشده و به همین خاطر برخی از کارشناسان با دیده‌ی تردید به این موضوع نگاه می‌کنند. برخی از افراد هم نگران نفوذ سرویس‌های اطلاعاتی روسیه در تلگرام و در این پروژه هستند. با این حال ما در اینجا نمی‌خواهیم به این نگرانی‌ها بپردازیم. بلکه می‌خواهیم در مورد این پروژه‌ی بلندپروازانه، گمانه‌زنی‌هایی را مطرح کنیم.

ویژگی‌های اکوسیستم تلگرام

اپلیکیشن پیام‌رسانی را تصور کنید که به‌عنوان یک گذرنامه برای یک اقتصاد نیمه خودکفا انجام‌وظیفه می‌کند. در چنین سناریویی، کاربران از طریق شناسنامه‌ی مجازی شناسایی می‌شوند. نسخه‌ی اصلی این شناسنامه‌ی مجازی، رمزگذاری شده و فقط در دسترس صاحبش قرار دارد. در چنین اکوسیستمی، کاربران برای انجام کارهای مختلف می‌توانند از چنین شناسنامه‌ای بهره ببرند. در حال حاضر، رسانه‌های زیادی به شکل کانال‌های تلگرامی در حال فعالیت هستند. اما پلتفرم ارز مجازی و قرارداد هوشمند تلگرام، به صاحبان این کانال‌ها اجازه خواهد داد که راحت‌تر از قبل تبلیغ بگیرند و درآمد کسب کنند.

با ابزارهای تعبیه‌شده در این سیستم، کاربران می‌توانند به‌صورت ناشناس در محیط وب گشت‌وگذار کنند. کاربران این اکوسیستم می‌توانند ارز مجازی «گرام» (Gram) را که ارز اختصاصی تلگرام خواهد بود، با سایر کاربران یا فروشندگان حاضر در این پلتفرم رد و بدل کنند و حتی می‌توانند این ارز را به پول حقیقی تبدیل کنند. بر اساس وعده‌ی برادران دورف، تمام این فرایندها ساده خواهد بود و کاربران عادی به‌راحتی از پس انجام آن‌ها برخواهند آمد.

تنها چیزی که این اکوسیستم اقتصادی برای تبدیل شدن به یک ملت دیجیتالی تکامل یافته کم دارد، یک دولت و یک شبکه‌ی تامین اجتماعی است. این اکوسیستم با در اختیار داشتن سیستم‌های هویتی و مالی خاص خود، رسانه‌های خاص خود و «شهروندانی» که تعداد آن‌ها از جمعیت اکثر کشورهای جهان بیشتر است، حداقل روی کاغذ می‌تواند به سرعت عاملان اقتصادی کافی را برای تبدیل شدن به یک اقتصاد بزرگ جذب کند.

مشکلات پیش روی ارز دیجیتال تلگرام

البته مدیران تلگرام باید این احتمال را در نظر بگیرند که شاید درصد زیادی از کاربران تلگرام برای پرداخت‌ها از این پیام‌رسان استفاده نکنند. چنین رویکردی در چین جواب داده اما در آمریکا چندان موفقیت‌آمیز نبوده. فقط درصد کمی از آمریکایی‌ها از ابزارهای انتقال پول موجود در پیام‌رسان فیسبوک استفاده می‌کنند. در کشورهای غربی، روش‌های پرداخت سنتی آن‌قدر با زندگی روزمره‌ی مردم عجین شده که نیاز چندانی به راه‌حل‌های جایگزین وجود ندارد.

تلگرام البته می‌خواهد پا را فراتر از وی‌چت و فیسبوک بگذارد. تلگرام اهمیت زیادی به حریم خصوصی کاربرانش می‌دهد و قرار است که این اکوسیستم هم این‌گونه باشد. با توجه به این موضوع، افرادی که نمی‌خواهند پرداخت‌های آن‌ها از سوی نهادهای مالیاتی یا کمپانی‌هایی که برای آژانس‌های تبلیغاتی داده جمع‌آوری می‌کنند ردگیری شود، جذب چنین اکوسیستمی خواهند شد. البته مطمئنا چنین سیستمی توجه نهادهای قانون‌گذار را جلب خواهد کرد. اما از آنجا که این نهادها قوانین سفت و سختی برای ارزهای مجازی وضع نکرده‌اند، به نظر می‌رسد خطر قریب‌الوقوعی اکوسیستم تلگرام را تهدید نمی‌کند.

شاید اشتباه باشد که فکر کنیم کاربران تلگرام به سرعت از نقشه‌ی دورف استقبال خواهند کرد. ولی باید بپذیریم که از زمان تولد فیسبوک تا کنون، این پروژه‌ی بلندپروازانه یکی از جسورانه‌ترین پروژه‌های دنیای تکنولوژی محسوب می‌شود. این اکوسیستم شاید با موانع فنی، قانونی و روانی زیادی مواجه شود؛ اما از آنجا که تکنولوژی بلاک‌چین و زیرمجموعه‌های آن از جمله فناوری‌های نوظهور محسوب می‌شوند، تمام پروژه‌های وابسته به آن هم مخاطره‌آمیز خواهند بود. برادران دورف تا به حال هیچ فرصتی برای درآمدزایی به تلگرام اضافه نکرده بوده‌اند. «عرضه‌ی اولیه‌ی پول دیجیتالی» سرمایه‌ی کافی را در اختیار آن‌ها قرار خواهد داد تا چشم‌انداز خود را دنبال کنند. واقعا حیف است اگر آن‌ها فرصتی برای رسیدن به این رویا به دست نیاورند.